همه‌چیز درباره

شیردهی

شیر‌دهی مهارتی آموختنی است که احتمالاً گاهی اوقات می‌تواند دشوار، خسته‌کننده و نا‌امید‌کننده باشد. نوزادان متولد‌شده به‌طور غریزی مکیدن پستان را بلد هستند اما برای یادگیری خوردنِ شیر، به زمان نیاز دارند.

دیابت نوع دو

در بیماری دیابت نوع ۲، بدن قادر به استفاده‌ی صحیح از انسولین نیست یا انسولین را به مقدار کافی تولید نمی‌کند.

کهیر

کهیر نوعی واکنش آلرژیک است که نواحی قرمزرنگ، خارش‌دار و متورم بر روی پوست کودک ظاهر می‌شوند.

آلرژی به شیر گاو

سیستم ایمنی افرادی که به شیر حساسیت دارند به‌طور طبیعی به پروتئین موجود در شیر واکنش نشان می‌دهد.

احتقان پستان

احتقاق پستان

«احتقان» یعنی این که ممکن است پستان‌هایتان با شیر پر شوند که موجب تورم و درد پستان خواهد‌ شد. ممکن است نوزاد به دلیل احتقان پستان، در گرفتنِ آن مشکل داشته باشد. شیردهی مکرر بر اساس تقاضای نوزاد به جلوگیری از احتقان پستان کمک خواهد کرد، ولی اگر احتقان اتفاق افتاد:

شیر را بدوشید. به این معنی که بخش کوچکی از پستان را فشار داده و اجازه دهید نوزاد پستان را بگیرد. دوش آب گرم یا کمپرس گرم، دقیقاً قبل یا در حین شیر دادن ممکن است کمک‌کننده باشد.
شیر‌دهی یا دوشیدن مکرر شیر با دست یا پمپ (هر ۱ تا ۲ ساعت). پستان‌هایتان پس از شیردهی یا دوشیدن با پمپ احساس نرمی قابل‌توجهی خواهند کرد.
در صورت شدید بودن درد باید کیسه‌ی یخ را بر روی پستان‌ها قرار دهید. پس از شیردهی یا دوشیدن شیر، کیسه‌ی یخ را به مدت ۱۵ دقیقه تا ۲۰ دقیقه بر روی پستان‌ها نگه دارید.

فواید شیردهی

فواید شیردهی

مطالعات بسیاری نشان می‌دهند که شیردهی، خطر بیماری‌های خاص را کاهش می‌دهد. کودکانی که شیر مادر خورده‌اند، کمتر از بقیه‌ی دچار عفونت گوش و اسهال می‌شوند. همچنین، شواهد نشان می‌دهند که شیردهی، خطر عفونت‌های تنفسی، آسم، چاقی و دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد. شیردهی ممکن است خطر سرطان‌خون در کودکی، دیابت نوع ۱ و اگزمای احتمالی را کمتر کند. هضم شیر مادر آسان‌تر است زیرا پروتئین‌های این شیر نسبت به شیر خشک متفاوت است.

همچنین، مدارکی مبنی بر مفید بودن شیر مادر در رشد کودک وجود دارد؛ به همین دلیل، پزشکان شیردهی را به مدت ۶ماه توصیه می‌کنند. با ادامه‌ی شیردهی، غذاهای جامد نیز به مرور زمان معرفی می‌شوند. شیردهی یک سال یا بیشتر با توجه به خواست مادر و نوزاد انجام می‌گیرد. ممکن است شیر‌دهی در برگشت سریع‌تر به اندام پیش از بارداریِ مادران کمک کند. شواهدی نیز وجود دارند که نشان می‌دهند شیردهی می‌تواند مادر را از ابتلا به برخی انواع سرطان محافظت کند.

فواید شیردهی برای کودکان و مادران کاملاً واضح است. با این حال، طبیعتاً این عمل همیشه آسان نیست.

استفاده از پستانک

استفاده از پستانک

معمولاً استفاده از پستانک برای کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی کودک (SIDS) پیشنهاد می‌شود.

برای مادران شیرده توصیه می‌شود که تا زمانی که شیردهی به خوبی جا نیفتاده، از پستانک استفاده نکنند زیرا در این صورت، غذایی که کودک برای رشد به آن نیاز دارد، با پستانک جایگزین خواهد‌ شد. شیردهی جاافتاده یعنی:

این مراحل پس از ۳ یا ۴ هفته اتفاق می‌افتند.

شروع شیردهی

شروع شیردهی

شیر مادر و چگونگی شیردهی، روند رشد و تکامل کودک را تغییر می‌دهد. روتین تغذیه‌ی نوزادان تازه متولد‌شده، با شیردهی کودکان ۶ماهه متفاوت است. با رشد کودک، مواد غذایی موجود در شیر مادر نیز با توجه به نیازهای رشد کودک سازگار می‌شود. همچنین، اگر مادر یا کودک در معرض برخی باکتری‌ها یا ویروس‌های جدید قرار بگیرند، خاصیت ضد‌عفونی‌کنندگی شیر نیز افزایش خواهد‌ یافت.

هفته‌های اول شیردهی دوره‌ی یادگیری مادر و کودک است. همکاری مادر با کودک به عنوان یک هم‌تیمی، کمی زمان‌بر است. پس از زایمان صبور باشید؛ روتین روزانه را تنظیم کرده و با شیردهی راحت باشید. میزان تغذیه و پوشک‌های خیس را ثبت کنید. این کار می‌تواند به پزشک در ارزیابی تغذیه‌ی کودک کمک کند.

روز اول شیردهی

روز اول شیردهی

کودکان سالم، آماده و خواهان شروع شیردهی در نیم تا ۲ ساعت اول پس از تولد هستند. ۱ تا ۲ ساعت اول، زمان مهمی برای پرستاری از کودک و بودن در کنار مادر است. پزشکان پیشنهاد می‌کنند که نوزادان بلافاصله پس از تولد در تماس مستقیم با مادر قرار بگیرند (یا زمانی که هم مادر و هم کودک آماده باشد).

تماس مستقیم به این معنی است که شکم عریان کودک، روی سینه‌ی عریان مادر قرار داده شود. این کار کودک را گرم نگه داشته و در بالا نگه داشتنِ قند خون و خوردن شیر برای بارِ اول کمک می‌کند. توصیه می‌شود که نوزادان تا زمانِ اولین شیردهی، حداقل یک ساعت یا بیشتر در تماس مستقیم با مادر باشند. پس از چند ساعت بیداری، نوزاد خواب‌آلود می‌شود. برخی از نوزادان در روز تولد خود از خوابیدن، بیشتر از غذا خوردن لذت می‌برند. در ۲۴ ساعت اول پس از تولد، احتمالاً فقط چند پوشک تعویض خواهید‌ کرد.

روزهای دوم تا چهارم

روزهای دوم تا چهارم

ممکن است کودک در مکیدن و گرفتن نوک پستان به تمرین بیشتری نیاز داشته‌باشد. در روز دوم، کودک باید بیدار شده و هر ۱ الی ۵/۱ تا ۳ ساعت آمادگی خود را برای خوردن شیر نشان دهد که معادل ۸ تا ۱۲ بار شیردهی در طول ۲۴ ساعت است. این شیردهی‌های مکرر، شیرِ اولِ غنی از آنتی‌بادی‌ها (آغوز) را برای کودک فراهم کرده و موجب تولید شیر بیشتری در پستان‌ها می‌شود. به نوزاد اجازه دهید تا زمان اتمام شیردهی، از یک پستان شیر بخورد. سپس می‌توانید قبل از پیشنهاد پستان دیگر، جای کودک را تغییر داده و از او آروغ بگیرید. اگر نوزاد تمایل زیادی به شیر خوردن از خود نشان نمی‌دهد، شیردهی بعدی را با پستان دیگر آغاز کنید.

مانند روز اول، در روزهای دوم و سوم نیز احتمالاْ پوشک خیس و کثیفِ کمی تعویض می‌شود. در صورت کاهش وزن نوزاد در روز‌های ابتدایی، تعجب نکنید! تعداد پوشک‌های تعویض‌شده و وزن کودک، با افزایش شیر مادر بیشتر خواهد‌ شد.

کرامپ و گرفتگی رحم در طول چند روز اولِ شیردهی طبیعی است. ترشح شیر به‌علت مکیدن کودک، نشانه‌ی مثبتی است. همچنین به این معنی است که رحم منقبض شده و به کاهش خونریزی کمک می‌کند. پیش از شیردهی ممکن است پرستار به دلیل درد به شما دارو بدهد.

برخی از مادران با ترشح شیر در سینه‌ی خود، به‌صورت جزئی احساس سوزش و گزگزی، گرگرفتگی یا سرما می‌کنند. برخی دیگر به جز ریتم مکیدن کودک، چیز متفاوتی حس نمی‌کنند. نوزادان همچنان درحال یادگیری هستند؛ بنابراین، ممکن است در طول شیردهی پستان‌های شما درد کند. عوامل دیگری نیز ممکن است در این درد نقش داشته باشند ولی معمولاْ این دردها خفیف بوده و تا اواخر هفته‌ی اول از بین می‌رود. اگر دردها ادامه‌دار بوده یا افزایش یابد، و یا در صورت ترک‌خوردگی نوک پستان‌ها، بهتر است به پرستار اطلاع دهید. پزشک و پرستار، احتمالا مشاور شیردهی را توصیه می‌کنند.

روزهای سوم تا پنجم

روزهای سوم تا پنجم

پس از روز سوم یا چهارم، شیر بیشتری خواهید داشت. زمانی که مقدار شیر افزایش می‌یابد می‌توان گفت که شیر ترشح می‌شود. از زمانی که کودک در هر شیردهی، شیر بیشتری می‌خورد ممکن است تدریجاً به خواب رفته و احساس رضایت بیشتری داشته باشد. طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت، باید پوشک‌های خیس بیشتری تعویض شود. تعداد پوشک‌های کثیف نیز افزایش یافته و مدفوع نیز تغییر می‌کند. ممکن است از حالت مامیزه (Meconium)، نخستین حرکت روده نوزاد که چسبناک و تیره است، به مدفوع زرد خردلی شُل و دانه‌دار تغییر کند.

افزایش وزن نیز باید با افزایش تولید شیر در ۲۴ ساعت بهبود یابد. بنابراین، نوزاد هر روز ۱۵ گرم افزایش وزن خواهد داشت. ممکن است با ترشح شیر متوجه پرتر، سنگین‌تر یا گرم‌تر شدن پستان‌های خود شوید. مهم‌ترین کار هنگام ترشح شیر، شیردهی مکرر به کودک و تخلیه‌ی کامل پستان است.

روزهای پنجم تا بیست‌وهشتم

روزهای پنجم تا بیست‌وهشتم

شیردهی نوزاد با گذشت ماه اول بهتر خواهد شد. انتظار حدود ۸ تا ۱۲ بار شیردهی در ۲۴ ساعت را داشته باشید. بگذارید نوزاد، پایان یافتنِ شیردهی را خودش تعیین کند. زمانی که نوزاد دهان خود را از نوک پستان جدا کرد، می‌توانید پستان دیگر را به او پیشنهاد دهید. برخی از نوزادان در صورت تعویض پوشک و گرفتن آروغ، به خوبی از هر دو پستان تغذیه می‌کنند. معمولاْ نوزاد به مدت کوتاهی از پستان دیگر تغذیه می‌کند. گاهی ممکن است نوزاد تمایلی به تغذیه از پستان دوم را نداشته باشد. در شیردهی بعدی، ابتدا پستان دوم را توصیه کنید. نوزاد باید موارد زیر را ادامه دهد:

اگر فکر می‌کنید که نوزاد به اندازه‌ی کافی تغذیه نمی‌کند، با پزشک مشورت کنید.

نکات کلی درمورد هفته‌های اول

نکات کلی درمورد هفته‌های اول

عادات هر نوزاد با دیگری متفاوت است. برخی سریع می‌خورند و برای برخی دیگر، بلعیدن هر قطره، زمان می‌برد. ممکن است برخی نوزادان، توقف‌های مکرر هنگام خوردن شیر داشته باشند. به نوزاد اجازه دهید که نحوه‌ی شیردهی را خودش پیش ببرد. این نوع شیردهی، مقدار چربی و کالری شیر را که کودک دریافت می‌کند، افزایش می‌دهد. اگرچه برخی از نوزادان برای آرامش خود به مکیدن پستان خالی هم ادامه می‌دهند. این موضوع با گذشت زمان قابل‌تشخیص خواهد‌ بود. در صورت ادامه دادن نوزاد به این عمل و تجربه‌ی درد توسط مادر، بهتر است به آرامی نوزاد را از پستان جدا کنید. اگر شیردهی جا افتاد، می‌توانید از پستانک استفاده کنید.

اگر اطمینان ندارید که کودک سیر شده است یا نه، پستان دیگر را به او پیشنهاد دهید. نوزاد احتمالا چندین دوره‌ی جهش رشدی (Growth spurt) را در طول ۲ تا ۴ روز طی خواهد کرد. در طول این دوره، نوزاد تقریباً هر یک ساعت یک‌بار تمایل به خوردن شیر خواهد د‌اشت. نوزادان معمولاْ جهش رشد را در هفته‌های ۲ تا ۳، ۴ تا ۶ و حدود ۳ماهگی تجربه می‌کنند. شیردهیِ بیشتر در این دوران، حائز اهمیت است. در طی چند روز، نوزاد به یک الگوی معمولی برمی‌گردد.

به نوزاد اجازه دهید تا سرعت شیردهی را خودش تنظیم کند. به نشانه‌های نیاز او به غذا دقت کنید. برخی از نشانه‌ها شامل موارد زیر است:

مدت زمان و تعداد شیردهی در هر نوزاد متفاوت است. همچنین، شیر و ظرفیت پستان هر مادر نیز متفاوت است. شیردهی با اجبار به کودک برای افزایش فواصل بین شیردهی یا پیروی از برنامه‌های غذایی خاص می‌تواند منجر به کم شدنِ افزایش وزن او شود.

drmahsataheri

آشنایی با دکتر مهسا طاهری

آشنایی با دکتر مهسا طاهری

دکتر طاهری، فارغ‌التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علوم‌پزشکی ارومیه و دوره تخصصی بیماری‌های کودکان و نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز است و از سال 1384، در شهرهای مختلف آذربایجان‌غربی، فعالیت پزشکی داشته است.

از سال 1397 در ارومیه و در کنار ویزیت بیماران در مطب شخصی، در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی کودکان و نوزادان ارومیه، مشغول طبابت شده و در این مدت، پذیرای هزاران بیمار بوده است.