دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران
دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران
واکسیناسیون، مجموعهای از واکسن است که به کودکان در سنین مختلف برای کمک به پیشگیری از بیماریهای جدی و کشنده تزریق میشود. لازم است از واکسیناسیونِ بهموقعِ کودک اطمینان حاصل کنید، چرا که این کار، بهترین روش برای حفاظت از کودک در برابر بیماریهاست.
واکسیناسیون، در مقایسه با تمامی اقدامات سلامتی که تاکنون ابداع شده است، جان انسانهای بیشتری را نجات داده است. واکسیناسیون نقش مهمی در کاهش عوارض و مرگومیر در بزرگسالان، کودکان و سایر افراد آسیبپذیر جمعیت، دارد. واکسینه شدنِ بهموقع اعضای خانواده جهت حفاظت از شما، فرزندان و دیگران، اهمیت بسیار زیادی دارد.
بدن نوزاد، برخی آنتیبادیهای طبیعی که از طریق جفت در طول حاملگی به بدن او وارد میشود را داراست، اما این ایمنی بعد از حدود ۶ماهگی از بین میرود.
نوزادان زودرس باید بهطور مرتب بعد از تولد واکسینه شوند، چون اگر به عفونت مبتلا شوند در معرض خطر بیماری جدی قرار میگیرند.
ایمنسازی یا برنامهی واکسیناسیون
واکسن، عبارت است از فرآوردههای میکروبی (مانند واکسن دیفتری و کزاز) یا ویروسهای ضعیفشدهی مولد بیماری (مانند واکسن فلج اطفال، سرخک، سرخچه و اوریون)، یا میکروب ضعیفشده (مانند واکسن سل). بعد از تزریق واکسن، بدن کودک در برابر واکسنی که به او تزریق شده است، مادهای میسازد که ضد آن است و «پادتن» نامیده میشود؛ به همین دلیل، کودک در برابر آن بیماری مصون شده و به آن مبتلا نخواهد شد.
رفلاکس معده هنگامی اتفاق میافتد که محتویات معده به مری باز گردد. روش غذا دادن به کودک، بر رفلاکس تأثیر دارد.
یبوست، نوعی بیماری است که در آن حرکت روده کاهش یافته و یا دفع مدفوع برای کودک، دشوار و دردناک میشود.
زخم معده
زخم معده هنگامی اتفاق میافتد که ضخامت لایه مخاطی که از معده در برابر مایعات گوارشی محافظت میکند، کاهش یابد.
جدول برنامه دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران
جدول برنامه دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران
مسئولین بهداشت کشور برای رسیدن به هدف برنامهی واکسیناسیونِ تمام کودکان، و با توجه به تحقیقاتی که برای تزریق همزمان چند واکسن در یک جلسه صورت گرفته، جدول زمانبندی واکسیناسیون را طراحی کردهاند که هماکنون در سراسر کشور انجام میگیرد. اولین واکسنهای ضروری بعد از تولد و قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان انجام میگیرند و بعد از آن، برنامهی واکسیناسیون کودک در زمانهای معین صورت میگیرد.
پس از تولد
- نوع واکسن :
واکسن بثژ
واکسن خوراکی فلج اطفال
دو ماهگی
- نوع واکسن :
واکسن پنجگانه تزریقی
واکسن خوراکی فلج اطفال
چهار ماهگی
- نوع واکسن :
واکسن پنجگانه تزریقی
واکسن خوراکی فلج اطفال
شش ماهگی
- نوع واکسن :
واکسن پنجگانه تزریقی
واکسن خوراکی فلج اطفال
دوازده ماهگی
- نوع واکسن :
واکسن تزریقی سرخک
سرخجه و اوریون
هجده ماهگی
- نوع واکسن :
واکسن سهگانه تزریقی
واکسن خوراکی فلج اطفال
شش سالگی
- نوع واکسن :
واکسن سهگانه تزریقی(دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)
واکسن خوراکی فلج اطفال
مزایای واکسیناسیون
مزایای واکسیناسیون
با اقدام به اصول پیشگیری در پنج مورد زیر، میتوان سلامت جسمی کودک را تأمین کرد:
- ایمنسازی و پیشگیری از بیماریهای عفونی و واگیردار
- رعایت موازین بهداشتی و ارتقاء سطح بهداشت کودک (رعایت اصول بهداشت و تغذیهی صحیح)
- تشخیص زود و درمان سریع بیماریهایی که باعث ایجاد عوارض مختلف میشوند، مانند عفونت ناشی از میکروب استرپتوکوک در گلو و پیدایش روماتیسم قلبی
- تشخیص و درمان فوری بیماریهایی که علائم مشخصی ندارند، قبل از این که ضایعه غیرقابلجبرانی به وجود آورند. (آزمایش شنوایی و بینایی)
- جلوگیری از ناتوانیهای دائمی که در نتیجهی بیماری یا تصادفات ایجاد میشود
سوالات متداول درباره
واکسیناسیون کودکان
واکسن زدن یکی از ضروریترین مراقبتهای دوران نوزادی و کودکی است ولی ممکن است باعث بروز مقداری درد، استرس و اضطراب در کودک شود، و طبیعی است که این ناراحتی به پدر و مادر نیز انتقال یابد. برخی از سؤالاتی که اکثر والدین در این مورد دارند در این بخش گردآوری شده است.
- کودک خود را در آغوش بگیرید.
- به نوزاد خود کمک کنید تا واکسن را به عنوان امری مفید تصور کند. هیچگاه کودک خود را با آمپول نترسانید و او را با زدنِ آمپول در مواقعی که کار بدی انجام داده، تهدید نکنید. به جای این حرفها به کودک بفهمانید که واکسن باعث سلامتی او شده و از بروز بیماریهای مختلف جلوگیری خواهد کرد.
- بهتر است به هنگام مراجعه به مراکز بهداشت جهت دریافت واکسن، جدول مربوط به نوزاد خود را به همراه داشته باشید تا تمامی اطلاعات جدید را در آن یادداشت کنید.
- هنگام واکسیناسیون کودک، پتو و اسباببازی به همراه خود داشته باشید تا کودک را سرگرم کنید.
بیشتر این بیماریها به دلیل واکسیناسیون، به اندازهای که در ابتدا شایع بودند، در حال حاضر شیوع ندارند. هرچند، باکتری یا ویروسِ عامل بیماری، همچنان وجود دارد. برای مثال، قبل از تولید واکسن هموفیلوس آنفلوانزا (Hib) در سال ۱۹۸۰، هر ساله بیستهزار مورد مبتلا به بیماری هموفیلوس آنفلوانزا در آمریکا وجود داشت. امروزه، کمتر از ۱۰۰ مورد مبتلا در سال وجود دارد. البته باکتریِ عامل بیماری هموفیلوس آنفلوانزا همچنان وجود دارد. به همین علت، کودکان برای محافظت نیاز به واکسن دارند. تزریق واکسن، کودکان را از بیماریهای مختلف محافظت میکند.
اگرچه آبلهمرغان معمولا خفیف است ولی میتواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد. این بیماری بسیار مسری است. هنگام ابتلا، اکثر کودکان احساس خستگی کرده و به مدت یک هفته یا بیشتر از مدرسه غیبت میکنند. واکسن باعث شده است که تعداد افراد مبتلا و عوارض آن بهطور چشمگیری کاهش یابد.
بله. با این که شیردهی از بسیاری از بیماریها محافظت میکند (و بهترین ماده غذایی برای کودک است) اما جایگزینی برای واکسیناسیون نیست. البته شیردهی و واکسیناسیون در کنار هم به خوبی عمل میکنند. در حقیقت، مطالعات نشان میدهد کودکانی که از شیر مادر تغذیه میکنند نسبت به کودکانی که شیر مادر نمیخوردند، پاسخ بهتری به واکسیناسیون نشان داده و در برابر بیماریها بهتر محافظت میشوند. همچنین، اطلاع از این موضوع که قبل و بعد از هر واکسنی میتوان به کودک شیر داد یا نه، اهمیت دارد.
بله. واکسن به خوبی عمل میکند. میلیونها کودک به دلیل واکسیناسیون از بیماریهای جدی در امان میمانند. بیشتر واکسنهایی که در کودکی تزریق میشوند، ۹۰ تا ۹۹ درصد در پیشگیری بیماریها موثر هستند. زمانی که جمعیت زیادی از کودکان واکسینه شدهاند، انتظار میرود بیشترِ کسانی که به بیماری مبتلا میشوند قبلاً واکسن دریافت کردهباشند. همینطور، اگر کودک واکسینهشده به بیماری مبتلا شود، علائم خفیفتر با عوارض جانبی کمتری نسبت به کودکی که واکسینه نشده، خواهد داشت.
ممکن است نیاز باشد تا کودکان مبتلا به مشکلات سلامتیِ جدی، از تزریق برخی واکسنها پرهیز کنند یا بعداْ آنها را دریافت کنند. در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به سرطان، کسانی که استروئید خوراکی یا تزریقی برای بیماریهای کلیوی و ریوی دریافت میکنند و یا کسانی که در سیستم ایمنی خود مشکل دارند، نباید واکسنهایی که از ویروس زنده تهیهشده را دریافت نمایند. برای محافظت از این کودکان، واکسینه شدن اطرافیان بسیار اهمیت دارد. برای کودکانی که اخیراً تشنج کردهاند، ممکن است نیاز باشد بخش سیاهسرفهی واکسن DTaP (ترکیب سیاهسرفه، دیفتری و کزاز) با تأخیر تزریق شود. هر چند، واکسیناسیون برای کودک مبتلا به بیماری خفیف مانند تب با درجهی پایین (۳۸ درجهی سانتیگراد)، عفونت گوش، سرفه، آبریزش بینی یا اسهال خفیف با آسودگی خاطر انجام میگیرد.
تزریق واکسن گاهی دردناک است و ممکن است کودک برای چند دقیقه گریه کند. ممکن است پزشک برخی داروهای مسکن را برای کمک به کاهش برخی علائم رایج مانند خستگی و تب پیشنهاد دهد. در مورد مقدار دارویی که باید مصرف شود، با پزشک مشورت کنید.
بعد از واکسیناسیون کودک را آرام کرده و با او بازی کنید. به یاد داشته باشید، سلامت کودک و دوری از بیماریهای کُشنده، ارزش چند قطره اشک را دارد.
تزریق واکسن نهتنها کودک را در برابر بیماریهای عفونی و واگیردار مصون میسازد، بلکه واکسیناسیون همهی کودکان موجب ریشهکن شدن آن بیماری در کشور و یا حتی در همهی جهان میشود. بنابراین وظیفهی هر پدر و مادری است که فرزند خود را در برابر بیماریهایی که واکسن آنها ساخته شده و در اختیار است، واکسینه نماید تا قدمی در جهت ریشهکن شدن بیماری در کشور و جهان نیز بردارند. در موارد استثنایی، ممکن است تزریق واکسن برای کودک مجاز نباشد، مانند اختلال در سیستم ایمنی کودک که در این حالت با تشخیص پزشک یا واکسن تزریق نمیشود و یا واکسنِ مخصوص تزریق خواهد شد.
با پیشرفتهایی که در تهیهی واکسن انجام گرفته است، واکسن هیچگونه خطری برای نوزادان و کودکان ندارد، ولی پس از تزریق آن، ممکن است بعضی از کودکان برای مدت کوتاهی تب کرده و بیقرار شوند.
واکسن پنجگانه عبارت است از واکسن دیفتری، واکسن کزاز، واکسن سیاهسرفه، واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B، و واکسن هپاتیت B
در مورد نوزادان نارس و نوزادانی که وزن کمتر از دو کیلوگرم دارند، برنامهی واکسن هپاتیتB باید در چهار نوبت بعد از تولد، یکماهگی، دوماهگی و ششماهگی انجام گیرد.
بعد از سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی، هر ده سال باید واکسن دیفتری و کزاز ویژه بزرگسالان تزریق گردد.
ممکن است عوارض جانبی خفیف مانند ورم، قرمزی و حساسیت در محل تزریق، مشاهده شود ولی این عوارض دوام زیادی ندارند. همچنین ممکن است کودک تب خفیف داشته یا برای مدت کوتاهی پس از واکسیناسیون بیقراری کند. تشدید این عوارض جانبی، نادر است. البته درصورت مواجههی کودک با این علائم حتماً با پزشک تماس بگیرید:
- تب بالای ۳۹.۵ درجهی سانتیگراد و کودک کوچکتر از ۳ ماه
- کهیر یا نقاط سیاه و آبی در جاهایی که تزریق صورت نگرفته
- تشنج
همچنین اگر نگرانیهای دیگری دارید با پزشک تماس بگیرید.
سالها تجربه و مطالعات دقیق نشان میدهند که واکسیناسیون روتین دوران کودکی، بهطور مؤثر و ایمن میتواند همزمان انجام شود. عوارض جانبی با واکیسناسیون همزمان افزایش نمییابد. توانایی سیستم ایمنی انسان حتی در نوزادان زیاد است و کنار آمدن با واکسن دریافتی را در کودکان و نوزادان ممکن میسازد.
drmahsataheri
دکتر مهسا طاهری
متخصص بیماریهای کودکان و نوزادان
🕰ساعتهای حضور
شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۲۰
...
drmahsataheri
دکتر مهسا طاهری
متخصص بیماریهای کودکان و نوزادان
🕰ساعتهای حضور
شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۲۰
...
آشنایی با دکتر مهسا طاهری
آشنایی با دکتر مهسا طاهری
دکتر طاهری، فارغالتحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علومپزشکی ارومیه و دوره تخصصی بیماریهای کودکان و نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز است و از سال 1384، در شهرهای مختلف آذربایجانغربی، فعالیت پزشکی داشته است.
از سال 1397 در ارومیه و در کنار ویزیت بیماران در مطب شخصی، در بیمارستانها و کلینیکهای تخصصی کودکان و نوزادان ارومیه، مشغول طبابت شده و در این مدت، پذیرای هزاران بیمار بوده است.