_

دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران

دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران

واکسیناسیون، مجموعه‌­ای از واکسن است که به کودکان در سنین مختلف برای کمک به‌ پیشگیری از بیماری­های جدی و کشنده‌ تزریق می‌شود. لازم است از واکسیناسیونِ به‌موقعِ کودک اطمینان حاصل کنید، چرا که این کار، بهترین روش برای حفاظت از کودک در برابر بیماری‌هاست.

واکسیناسیون، در مقایسه با تمامی اقدامات سلامتی که تاکنون ابداع شده است، جان انسان‌های بیشتری را نجات داده است. واکسیناسیون نقش مهمی در کاهش عوارض و مرگ‌و‌میر در بزرگسالان، کودکان و سایر افراد آسیب‌­پذیر جمعیت، دارد. واکسینه شدنِ به‌موقع اعضای خانواده جهت حفاظت از شما، فرزندان و دیگران، اهمیت بسیار زیادی دارد.

بدن نوزاد، برخی آنتی‌بادی‌های طبیعی که از طریق جفت در طول حاملگی به بدن او وارد می‌شود را داراست، اما این ایمنی بعد از حدود ۶ماهگی از بین می‌رود.

نوزادان زودرس باید به‌طور مرتب بعد از تولد واکسینه شوند، چون اگر به عفونت مبتلا شوند در معرض خطر بیماری جدی قرار می‌گیرند.

icon About

ایمن‌سازی یا برنامه‌ی واکسیناسیون

واکسن، عبارت است از فرآورده‌های میکروبی (مانند واکسن دیفتری و کزاز) یا ویروس‌های ضعیف‌شده‌ی مولد بیماری (مانند واکسن فلج اطفال، سرخک، سرخچه و اوریون)، یا میکروب ضعیف‌شده (مانند واکسن سل). بعد از تزریق واکسن، بدن کودک در برابر واکسنی که به او تزریق شده است، ماده‌ای می‌سازد که ضد آن است و «پادتن» نامیده می‌شود؛ به همین دلیل، کودک در برابر آن بیماری مصون شده و به آن مبتلا نخواهد شد.

رفلاکس معده هنگامی اتفاق می‌افتد که محتویات معده به مری باز گردد. روش غذا دادن به کودک، بر رفلاکس تأثیر دارد.

یبوست، نوعی بیماری است که در آن حرکت روده کاهش یافته و یا دفع مدفوع برای کودک، دشوار و دردناک می‌شود.

زخم معده

زخم معده هنگامی اتفاق می‌افتد که ضخامت لایه مخاطی که از معده در برابر مایعات گوارشی محافظت می‌کند، کاهش یابد.

جدول برنامه دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران

جدول برنامه دستورالعمل واکسیناسیون روتین کشوری در ایران

مسئولین بهداشت کشور برای رسیدن به هدف برنامه‌ی واکسیناسیونِ تمام کودکان، و با توجه به تحقیقاتی که برای تزریق هم‌زمان چند واکسن در یک جلسه صورت گرفته، جدول زمان‌بندی واکسیناسیون را طراحی کرده‌اند که هم‌اکنون در سراسر کشور انجام می‌گیرد. اولین واکسن‌های ضروری بعد از تولد و قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان انجام می‌گیرند و بعد از آن، برنامه‌ی واکسیناسیون کودک در زمان‌های معین صورت می‌گیرد.

پس از تولد

واکسن ب‌ث‌ژ

واکسن خوراکی فلج اطفال

دو ماهگی

واکسن پنج‌گانه تزریقی

واکسن خوراکی فلج اطفال

چهار ماهگی

واکسن پنج‌گانه تزریقی

واکسن خوراکی فلج اطفال

شش ماهگی

واکسن پنج‌گانه تزریقی

واکسن خوراکی فلج اطفال

دوازده ماهگی

واکسن تزریقی سرخک

سرخجه و اوریون

هجده ماهگی

واکسن سه‌گانه تزریقی

واکسن خوراکی فلج اطفال

شش سالگی

واکسن سه‌گانه تزریقی(دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)

واکسن خوراکی فلج اطفال

_

مزایای واکسیناسیون

مزایای واکسیناسیون

با اقدام به اصول پیشگیری در پنج مورد زیر، می‌توان سلامت جسمی کودک را تأمین کرد:

سوالات

سوالات متداول درباره

واکسیناسیون کودکان

واکسن زدن یکی از ضروری‌ترین مراقبت‌های دوران نوزادی و کودکی است ولی ممکن است باعث بروز مقداری درد، استرس و اضطراب در کودک شود، و طبیعی است که این ناراحتی به پدر و مادر نیز انتقال یابد. برخی از سؤالاتی که اکثر والدین در این مورد دارند در این بخش گردآوری شده است.

اقدامات قبل از واکسن
  • کودک خود را در آغوش بگیرید.
  • به نوزاد خود کمک کنید تا واکسن را به عنوان امری مفید تصور کند. هیچ‌گاه کودک خود را با آمپول نترسانید و او را با زدنِ آمپول در مواقعی که کار بدی انجام داده، تهدید نکنید. به جای این حرف‌ها به کودک بفهمانید که واکسن باعث سلامتی او شده و از بروز بیماری‌های مختلف جلوگیری خواهد‌ کرد.
  • بهتر است به هنگام مراجعه به مراکز بهداشت جهت دریافت واکسن، جدول مربوط به نوزاد خود را به همراه داشته باشید تا تمامی اطلاعات جدید را در آن یادداشت کنید.
  • هنگام واکسیناسیون کودک، پتو و اسباب‌بازی به همراه خود داشته باشید تا کودک را سرگرم کنید.
چرا برخی از این واکسن‌ها با وجود شایع نبودن بیماری همچنان مورد نیاز هستند؟

بیشتر این بیماری‌­ها به دلیل واکسیناسیون، به اندازه‌ای که در ابتدا شایع بودند، در حال حاضر شیوع ندارند. هرچند، باکتری یا ویروسِ عامل بیماری، همچنان وجود دارد. برای مثال، قبل از تولید واکسن هموفیلوس آنفلوانزا (Hib) در سال ۱۹۸۰، هر ساله بیست‌هزار مورد مبتلا به بیماری هموفیلوس آنفلوانزا در آمریکا وجود داشت. امروزه، کمتر از ۱۰۰ مورد مبتلا در سال وجود دارد. البته باکتریِ عامل بیماری هموفیلوس آنفلوانزا همچنان وجود دارد. به همین علت، کودکان برای محافظت نیاز به واکسن دارند. تزریق واکسن، کودکان را از بیماری­‌های مختلف محافظت می‌­کند.

آبله‌مرغان یک بیماری کشنده نیست؛ پس چرا به واکسن نیاز دارد؟

اگرچه آبله­‌مرغان معمولا خفیف است ولی می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد. این بیماری بسیار مسری است. هنگام ابتلا، اکثر کودکان احساس خستگی کرده و به مدت یک هفته یا بیشتر از مدرسه غیبت می‌­کنند. واکسن باعث شده است که تعداد افراد مبتلا و عوارض آن به­‌طور چشمگیری کاهش یابد.

آیا کودک من در صورت شیردهی به واکسن نیاز دارد؟

بله. با این که شیر­دهی از بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌کند (و بهترین ماده غذایی برای کودک است) اما جایگزینی برای واکسیناسیون نیست. البته شیر­دهی و واکسیناسیون در کنار هم به خوبی عمل می‌­کنند. در حقیقت، مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نسبت به کودکانی که شیر مادر نمی‌خوردند، پاسخ بهتری به واکسیناسیون نشان داده و در برابر بیماری‌ها بهتر محافظت می‌شوند. همچنین، اطلاع از این موضوع که قبل و بعد از هر واکسنی می‌توان به کودک شیر داد یا نه، اهمیت دارد.

آیا واکسن‌ها مؤثر هستند؟ به نظر می‌رسد اکثر افرادی که به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اند، واکسن دریافت کرده‌اند.

بله. واکسن به خوبی عمل می‌کند. میلیون­‌ها کودک به دلیل واکسیناسیون از بیماری‌های جدی در امان می­‌مانند. بیشتر واکسن‌هایی که در کودکی تزریق می‌شوند، ۹۰ تا ۹۹ درصد در پیشگیری بیماری‌­ها موثر هستند. زمانی که جمعیت زیادی از کودکان واکسینه شده‌اند، انتظار می‌رود بیشترِ کسانی که به بیماری مبتلا می­‌شوند قبلاً واکسن دریافت کرده‌باشند. همین‌طور، اگر کودک واکسینه‌شده به بیماری مبتلا شود، علائم خفیف‌­تر با عوارض جانبی کمتری نسبت به کودکی که واکسینه‌ نشده، خواهد داشت.

آیا برخی از کودکان نباید واکسینه شوند؟

ممکن است نیاز باشد تا کودکان مبتلا به مشکلات سلامتیِ جدی، از تزریق برخی واکسن­‌ها پرهیز کنند یا بعداْ آنها را دریافت کنند. در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به سرطان، کسانی که استروئید خوراکی یا تزریقی برای بیماری‌های کلیوی و ریوی دریافت می­‌کنند و یا کسانی که در سیستم ایمنی خود مشکل دارند، نباید واکسن­‌هایی که از ویروس زنده تهیه‌شده را دریافت نمایند. برای محافظت از این کودکان، واکسینه شدن اطرافیان بسیار اهمیت دارد. برای کودکانی که اخیراً تشنج کرده‌اند، ممکن است نیاز باشد بخش سیاه­‌سرفه‌­ی واکسن DTaP (ترکیب سیاه­‌سرفه‌، دیفتری و کزاز) با تأخیر تزریق شود. هر چند، واکسیناسیون برای کودک مبتلا به بیماری خفیف مانند تب با درجه­‌ی پایین (۳۸ درجه­ی سانتی­گراد)، عفونت گوش، سرفه، آبریزش بینی یا اسهال خفیف با آسودگی خاطر انجام می‌گیرد.

چگونه کودک را پس از واکسیناسیون آرام کنیم؟

تزریق واکسن گاهی دردناک است و ممکن است کودک برای چند دقیقه گریه کند. ممکن است پزشک برخی دارو­های مسکن را برای کمک به کاهش برخی علائم رایج مانند خستگی و تب پیشنهاد دهد. در مورد مقدار دارویی که باید مصرف شود، با پزشک مشورت کنید.

بعد از واکسیناسیون کودک را آرام کرده و با او بازی کنید. به یاد داشته باشید، سلامت کودک و دوری از بیماری‌های کُشنده، ارزش چند قطره اشک را دارد.

آیا انجام برنامه‌ی واکسیناسیون برای هر کودکی ضروری است؟

تزریق واکسن نه‌تنها کودک را در برابر بیماری‌های عفونی و واگیردار مصون می‌سازد، بلکه واکسیناسیون همه‌ی کودکان موجب ریشه‌کن شدن آن بیماری در کشور و یا حتی در همه‌ی جهان می‌شود. بنابراین وظیفه‌ی هر پدر و مادری است که فرزند خود را در برابر بیماری‌هایی که واکسن آن‌ها ساخته شده و در اختیار است، واکسینه نماید تا قدمی در جهت ریشه‌کن شدن بیماری در کشور و جهان نیز بردارند. در موارد استثنایی، ممکن است تزریق واکسن برای کودک مجاز نباشد، مانند اختلال در سیستم ایمنی کودک که در این حالت با تشخیص پزشک یا واکسن تزریق نمی‌شود و یا واکسنِ مخصوص تزریق خواهد شد.

آیا اجرای برنامه‌ی واکسیناسیون برای کودک خطری ندارد؟

با پیشرفت‌هایی که در تهیه‌ی واکسن انجام گرفته است، واکسن هیچ‌گونه خطری برای نوزادان و کودکان ندارد، ولی پس از تزریق آن، ممکن است بعضی از کودکان برای مدت کوتاهی تب کرده و بی‌قرار شوند.

واکسن پنج‌گانه چیست؟

واکسن پنج‌گانه عبارت است از واکسن دیفتری، واکسن کزاز، واکسن سیاه­‌سرفه‌، واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B، و واکسن هپاتیت B

تزریق واکسن هپاتیتB برای نوزادان نارس

در مورد نوزادان نارس و نوزادانی که وزن کمتر از دو کیلوگرم دارند، برنامه‌ی واکسن هپاتیتB باید در چهار نوبت بعد از تولد، یک‌ماهگی، دوماهگی و شش‌ماهگی انجام گیرد.

واکسن دیفتری و کزاز برای بزرگسالان

بعد از سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی، هر ده سال باید واکسن دیفتری و کزاز ویژه بزرگسالان تزریق گردد.

کودک پس از دریافت واکسن دچار چه عوارض جانبی خواهد شد؟ آیا این عوارض جدی هستند؟

ممکن است عوارض جانبی خفیف مانند ورم، قرمزی و حساسیت در محل تزریق، مشاهده شود ولی این عوارض دوام زیادی ندارند. همچنین ممکن است کودک تب خفیف داشته یا برای مدت کوتاهی پس از  واکسیناسیون بی‌قراری کند. تشدید این عوارض جانبی، نادر است. البته درصورت مواجهه‌ی کودک با این علائم حتماً با پزشک تماس بگیرید:

  • تب بالای ۳۹.۵ درجه­‌ی سانتی­گراد و کودک کوچک‌تر از ۳ ماه
  • کهیر یا نقاط سیاه و آبی در جا­هایی که تزریق صورت نگرفته
  • تشنج

همچنین اگر نگرانی­‌های دیگری دارید با پزشک تماس بگیرید.

آیا دریافت بیشتر از یک واکسن هم‌زمان امن است؟

سال‌­ها تجربه و مطالعات دقیق نشان می­‌دهند که واکسیناسیون روتین دوران کودکی، به‌­طور مؤثر و ایمن می­‌تواند همزمان انجام شود. عوارض جانبی با واکیسناسیون همزمان افزایش نمی‌یابد. توانایی سیستم ایمنی انسان حتی در نوزادان زیاد است و کنار آمدن با واکسن دریافتی را در کودکان و نوزادان ممکن می‌­سازد.

drmahsataheri

دکتر مهسا طاهری

متخصص بیماری‌های کودکان و نوزادان
🕰ساعت‌های حضور
شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۲۰
...

drmahsataheri

دکتر مهسا طاهری

متخصص بیماری‌های کودکان و نوزادان
🕰ساعت‌های حضور
شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۶ الی ۲۰
...

icon About

آشنایی با دکتر مهسا طاهری

آشنایی با دکتر مهسا طاهری

دکتر طاهری، فارغ‌التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علوم‌پزشکی ارومیه و دوره تخصصی بیماری‌های کودکان و نوزادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز است و از سال 1384، در شهرهای مختلف آذربایجان‌غربی، فعالیت پزشکی داشته است.

از سال 1397 در ارومیه و در کنار ویزیت بیماران در مطب شخصی، در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی کودکان و نوزادان ارومیه، مشغول طبابت شده و در این مدت، پذیرای هزاران بیمار بوده است.